چگونه مفهومی درس بخوانیم؟ 8 قدم تا فهم عمیق درس

پاسخ به سوال چگونه مفهومی درس بخوانیم یکی از الزامات دانش آموزان کنکوری است که باید مهارت خودشان را در آن به بالاترین حد ممکن برسانند. معمولا کنکوری ها به خاطر نداشتن تجربه کافی در پاسخ به سوال این سوال راه ها و روش های متفاوتی را عنوان میکنند که معمولا یا اشتباه هستند یا به دلیل نداشتن تجربه و علم کافی ناقص هستند. مفهومی درس خواندن را میتوان به یک هنر تشبیه کرد که به دانش آموزان علاوه بر دادن بازدهی بیشتر انگیزه مضاعف هم میدهد. مفهومی درس خواندن یعنی درست درک کردن درس که این درک درست موضوع کمک می کند تا در کنکور هم بهتر و موفق تر عمل کنیم. اگر نتوانید مفهومی مطالعه کنید بخش مهمی از تلاش شما هدر می رود!

ما در این مقاله یاد میگیریم چطور مفهومی درس بخوانیم تا به بیشترین بازدهی ممکن از مطالعه خودمان برسیم و به طور ریز موضوعی با تک تک مراحل مطالعه مفهومی آَشنا میشویم. پس تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.

مفهومی درس خواندن یعنی چه ؟

اول از همه اصلا درس خواندن مفهومی چیست؟ درس خواندن مفهومی یا مطالعه عمیق همان طور که از اسمش پیداست در عمق ذهن شما جا می گیرد و مفهوم درس در ذهن تان تثبیت می شود. در کل حین مطالعه مفهومی شما مطالب را به میزان بالایی به حافظه بلند مدت خود منتقل میکنید تا علاوه بر درک کامل در کوتاه مدت در بلند مدت هم تسلط خودتان را روی مطالب حفظ کنید. اگر نتوانید درسی را به درسی و مفهومی یاد بگیرید مجبور به حفظ کردن آن می‌شوید که طبیعتاً روش غلطی است. در ادامه هر دو روش درس خواندن دانش آموزان یعنی هم روش مفهومی و هم روش حفظی را بررسی و مقایسه کنیم.

تفاوت مطالعه مفهومی و حفظی به بیان ساده

در حفظی درس خواندن شما عینا جملات و  خود عبارت هایی که در کتاب تان آمده است را به شکل طوطی وار حفظ می کنید. مطالعه حفظی در 80 درصد موارد برای امتحانات مدرسه که تشریحی هستند تا حد خوبی در پاسخ گویی به سوالات به شما کمک میکند. بیشترین تیپ سوالاتی که مطالعه حفظی میتواند به شما کمک کند عبارت است از:

• جای خالی را با عبارت های مناسب پر کنید (تشریحی)
• نقطه چین را با گزینه مناسبی تکمیل کنید (سوالات تستی برخی دروس مثل دینی یا زیست)

اما در سایر موارد اگر مفهوم را درک نکرده باشید نمی توانید به سوالات جواب دهید. پس حتی در دروس حفظی مثل دین و زندگی یا برخی از دروس شیمی و زیست شناسی  هم با مفهومی درس خواندن می توانید بر مطالب حفظی تسلط پیدا کنید!

در ادامه مقایسه دو مدل حفظی و مفهومی درس خواندن، باید اضافه کنیم که ویژگی خاص مفهومی درس خواندن، فعال کردن بخش آنالیزگر و تحلیلی ذهن در حین مطالعه است. یعنی دانش آموز صورت سوال را تغییر می دهد و گزینه ها را متفاوت تر در نظر می گیرد و در کل همه جوره جوانب آن مطلب را می سنجد و در ذهنش پیاده میکند. در حالیکه فردی که حفظی بخواند صرفا آن مطلب را “خوانده” ولی ضمانتی در فهمیدن آن نیست!

بسیاری از دانش‌آموزان علی رغم تلاش و ساعت مطالعه بالای خودشان، در کنکور به رتبه های نجومی می‌رسند. علت اصلی این موضوع غافل شدن از مهارت‌ها و هنر های مهم کنکور است. دانستن این که چطور مفهومی درس بخوانیم یکی از همین هنر های مهم است که تفاوتش را در نتیجه حاصل شده به نسبت دانش آموزانی که حفظی مطالعه میکنند نشان میدهد و به همین علت است که باید با مطالعه مفهومی آشنا شویم و آن را در دستور کار مطالعه خودمان برای کنکور قرار دهیم.

چگونه مفهومی درس بخوانیم؟

به صورت خلاصه میتوان پاسخ به سوال چگونه مفهومی درس بخوانیم را در هشت گام خلاصه کرد:

•  نگاه کلی و یکپارچه به درس داشته باش
• دائماً بگو چرا؟ و پاسخ را پیدا کن!
• حل تست و تمرین های متنوع
• مقایسه و یافتن تشابه و تفاوت‌ها
• نظم و طبقه بندی مطالب
• یافتن و ایجاد ارتباطات مفهومی
• برای خودت توضیح بده
• طراحی سوالات متنوع از درس

این هشت گام الفبای مطالعه مفهومی هستند که شناخت و پیاده سازی هرکدام از آنها حین مطالعه تاثیرات شگفت انگیزی در روند مطالعه شما خواهد گذاشت که تنها پس از گذشت چند مدت میتوانید این پیشرفت را در نتایج خودتان احساس کنید. حال با این مراحل به صورت جزئی تر آشنا خواهیم شد.

نگاه کلی و یکپارچه به درس داشته باش

در قدم اول برای داشتن یک مطالعه مفهومی باید بدانید اگر در کلمه به کلمه کتاب بمانید کاری از پیش نمی برید. گرچه دقیق بودن ویژگی بسیار مثبتی در سال کنکور است ولی جزء به جزء خواندن بیش از حد باعث می شود شما از اصل مطلب غافل بمانید. به جای مطالعه جزء به جزء به دنبال مفاهیم جزئی بگردید؛ مفاهیمی که خودشان حین مطالعه پایه و پیش نیاز یک مفهوم کلی تر هستند و به شما در مطالعه کلی و داشتن دید یک پارچه حین مفهومی درس خواندن کمک میکنند. پس در ابتدای مطالعه نگاه کلی به مطالب کتاب بیندازید و در حین مطالعه هم نگاه کلی را فراموش نکنید.

دائماً بگو چرا؟ و پاسخ را پیدا کن!

برای اینکه بدانیم چگونه مفهومی درس بخوانیم باید ذهنمان را تا حد ممکن به چالش بکشیم. حین مطالعه به طور مداوم در ذهن خودتان سوال ایجاد کنید و به سوالات پاسخ بدهید. اگر کتاب مفهومی را برای شما توضیح میدهد به سادگی آن را نپذیرید و به علت و چرایی آن مطلب فکر کنید و با کنکاش در ذهن خودتان به پاسخ سوالاتی برسید که مطالب را برای شما به اثبات برسانند. این کار علاوه بر فهم بیشتر حین مطالعه باعث میشود در صورت مواجه شدن با سوالات پیچیده تر هم به مشکل برنخورید.

حل تست و تمرین های متنوع

زمانی که شما تعداد تست بیشتر و بیشتری از مبحث مدنظرتان کار کنید قطعا فهمتان از آن بیشتر خواهد شد. تمرین در جایگاه خودش بطور کلی موثر و مفید است چه تشریحی باشد چه تستی. اما از آن جاییکه در مورد کنکور صحبت می کنیم پس هرقدر دانش آموز کنکوری تست زیادتری بزند به نفع خود اوست. این افزایش تعداد تست را باید ذره ذره به تست هایی که هرروز می زنید اضافه کنید.حل تست و تمرین فراوان قدرت تحلیل و تشخیص را سریعا بالا می برد.

مقایسه و یافتن تشابه و تفاوت‌ها

مقایسه کردن باعث می شود قدرت تحلیل خودتان بالا برود و علاوه بر آن به تمام سبک سوالات ممکن برای طرح شدن مسلط می شوید. معمولا در کتاب های تست، سوالات بطور متوالی می آیند و زمینه مشابهی دارند. از آن ها شروع کنید و ببینید تفاوت نکات و شباهت هایشان در چه چیزی است. بعد از آن سوالات را کلی تر مقایسه کنید. مثلا در ابتدا شما تست های گفتار 1 فصل 3 زیست را با هم مقایسه کردید و تفاوت ها و شباهت هایشان را درآوردید. بعد از آن به مقایسه همه سوالات آن فصل از کتابتان بپردازید.

برخی از دانش آموزان هم به حفظ کردن سوالات و گزینه های صحیح شان اقدام می کنند که متاسفانه هیچ فایده ای ندارد. شما باید به تمام جزئیات سوال مسلط شوید و شکل های متنوعی که می تواند از آن بیاید را بفهمید نه اینکه به حفظ کردن تنها چند سوال اکتفا کنید. در مجموع حفظ کردن با مقایسه علاوه بر فراموشی در طولانی مدت، باعث کند شدن یادگیری میشود و با پایین آوردن بازدهی شما بیشتر از تاثیر مثبت روی خروجی مطالعه، اثر مخرب بر یادگیری در روند پیشرفت دانش آموز میگذارد.

نظم و طبقه بندی مطالب

این نظم شامل چند دسته است که باید در مطالعه خود رعایت کنید.

نظم ذهنی

نظم ذهنی کاملا مرتبط با آرامش ذهنی است. در اصل، مطالبی که می خوانید نبایستی به شکل آشفته و نامنظم در ذهن تان جا بگیرند. هر درس و هر مبحث را در ذهن تان دسته بندی کنید تا هنگام مرور درس ها هم وقت زیادی را صرف دوباره خوانی نکنید.

نظم مطالعه

اگر برنامه ریزی منظم و حساب شده ای نداشته باشید نه ذهن تان منظم می شود نه مفاهیم را بطور عمیق یاد می گیرید. پس داشتن یک برنامه قوی که به شکل منظمی تمام بودجه بندی ها و مرورها را در خود بگنجاند دارای اهمیت بسیار زیادی است. استفاده از دفتر برنامه ریزی و پر کردن آن به برنامه مطالعاتی شما نظم می‌دهد.

نظم بصری در خواندن دروس

این نظم به معنی دسته بندی های مرتب و تمیز در کتاب و دفترتان می باشد. سعی کنید موقع مطالعه همه مطلب ها را برای خودتان دسته بندی کنید و تا می توانید از جدول ها و آکولادها و نمودارهای متنوع در یادداشت های درسی استفاده کنید. به این ترتیب عمق یادگیری شما بسیار بالاتر از قبل می رود.

در ادامه همین موضوع باید اشاره کنیم که تصاویر و جداول و نمودار ها به دلیل داشتن محتوای بصری، قابلیت بیشتری برای ماندن در حافظه تان دارند پس تا جایی که امکان دارد از آن ها استفاده کنید و آن ها را خوب بخوانید و یاد بگیرید.

 یافتن و ایجاد ارتباطات مفهومی

مرتبط کردن و ایجاد ارتباط در مطالعه مفهومی یعنی اگر فلان فصل را می خوانید به نکاتی که خواندید و تمام شد بسنده نکنید بلکه مشابه این نکات که در فصل های قبل یا حتی سال گذشته وجود داشته است را هم برای خود بیاورید تا مطالب را جابجا به ذهن نسپارید! این جابجا شدن مفاهیم در سال کنکور بسیار زیاد اتفاق می افتد. کلمات و عبارات مشابه، تصاویر مشابه، مبحث های مشابه در یک درس و… همه و همه از چیزهایی هستند که خیلی زیاد با هم اشتباه می شوند.

برای خودت توضیح بده

در مطالعه مفهومی حین مطالعه هر مطلب شما یک وظیفه مهم دارید. باید معلم خودتان باشید! یعنی تمام مطالب را مثل یک معلم در کلاس درس به خودتان توضیح دهید. اگر در قسمتی ایراد یا مشکل دارید سعی کنید آن را مثل یک معلم و به ساده ترین حالت ممکن برای خودتان تشریح کنید. اگر هنگام توضیح دادن مباحث به خودتان از کلید واژه های مهم و اصلی مباحث استفاده کنید، حین پاسخ دادن به سوالات در به یاد آوردن آنها هیچ مشکلی نخواهید داشت. این گام از مفهومی درس خواندن مثل یک راه نجات در زمان پاسخ گویی به سوالاتی است که برای شما مشکل به نظر میرسند.

طراحی سوالات متنوع از درس

فشنگ آخر در خشاب مطالعه مفهومی، طراحی سوالات متنوع از متن درس است. این آخرین گام تسلط بر یک مبحث است. جایی که خودتان بتوانید از یک مبحث انواع سوالات تستی، جای خالی و … را طرح کنید و با پاسخگویی به آنها به بهترین شکل ممکن مفهوم درس را در ذهن خودتان جا بیندازید. البته برای طرح سوال، در پیچیده بودن آنها افراط نکنید و بیشتر سعی کنید به دنبال سوالاتی بگردید که مفاهیم کلی و ریز نکات اصلی را در دل خودشان جای داده اند.

خلاصه مطلب

به طور خلاصه برای مفهومی خواندن باید نگاه کلی و جامع به درس داشته باشید، علت همه موضوعات را پیدا کنید، تست و تمرین حل کنید، برای خودتان توضیح دهید و در پایان از مطلب درسی سوال طرح کنید.

مفهومی خواندن یک قدم مهم برای پاسخ به سوال “برای کنکور از کجا شروع کنیم؟” است. اگر در شروع قوی مشکل دارید این مقاله را بخوانید. اگر هم برای داشتن یک برنامه منظم و متناسب با خودتان نیاز به مشاوره کنکور 1404 دارید این مقاله به شما می تواند کمک زیادی بکند.